Nhìn lại năm vừa qua, giá năng lượng toàn cầu tăng là một sự kiện quốc tế mang tính bước ngoặt. Do giá điện và khí thiên nhiên tăng cao, làn sóng phá sản của các nhà cung cấp năng lượng Châu Âu, được những người trong ngành dự đoán trước đây, đang đến rất nhanh. Theo Bloomberg News, hơn 40 nhà cung cấp năng lượng đã đóng cửa.
Mặc dù đã có những báo động sớm nhưng làn sóng phá sản đã lan rộng ra hàng loạt công ty, gây ra một cú sốc lớn trong ngành thu hút sự chú ý của toàn cầu. Bị ảnh hưởng bởi cuộc khủng hoảng năng lượng, 5 nhà bán lẻ quy mô lớn đã phá sản ở Singapore, ảnh hưởng đến khoảng 140.000 hộ gia đình và 11.000 doanh nghiệp. Trong khi đó, hầu hết nhà cung cấp năng lượng đang hoạt động của Vương quốc Anh vẫn đang hoạt động thua lỗ trong giai đoạn hiện tại. Chúng ta cần suy nghĩ xem cú sốc trong ngành năng lượng khổng lồ này sẽ phát triển như thế nào và liệu nó có lan rộng hơn nữa trong tương lai hay không.
Cuộc khủng hoảng năng lượng bắt nguồn từ đâu?
Hiện tại, các nguồn năng lượng chính được tiêu thụ ở Châu Âu là dầu thô, khí thiên nhiên và than đá, nhưng ba nguồn năng lượng này phụ thuộc nhiều vào nhập khẩu. Hơn nữa, kể từ quý 2/2021, giá khí thiên nhiên của Châu Âu đã tăng vọt và lạm phát vẫn ở mức cao. Tuy nhiên, nhu cầu năng lượng tổng thể không thay đổi nhiều, gây ra cuộc khủng hoảng năng lượng tiếp theo.
Vấn đề chính nằm ở chuỗi cung ứng năng lượng. Theo thống kê, tổng đầu tư toàn cầu vào dầu và khí thiên nhiên đã giảm khoảng 26% vào năm 2021 so với mức trước đại dịch. Sản lượng khí thiên nhiên ở châu Âu đã giảm dần trong hai năm qua. Do đó, khu vực này phụ thuộc rất nhiều vào nhập khẩu năng lượng. Khí thiên nhiên của Nga, cung cấp 35% nhu cầu của Châu Âu, đã đóng vai trò bình ổn thị trường. Tuy nhiên, do căng thẳng địa chính trị và thời tiết lạnh giá khắc nghiệt, kế hoạch cung cấp năng lượng giữa Châu Âu và Nga tỏ ra khá mong manh. Kể từ năm 2021, việc dẫn khí đốt của Nga sang Châu Âu vẫn ở mức thấp. Khi bước vào mùa đông, nhu cầu trong nước của Nga và các nước cung cấp năng lượng khác đã tăng lên và xuất khẩu giảm. Hơn nữa, mối quan hệ ngoại giao ngày càng thay đổi giữa Mỹ và Nga khiến Nga không thể đảm bảo nguồn cung cấp khí thiên nhiên ổn định cho thị trường Châu Âu trong tương lai.
Ngoài ra, nhu cầu về khí thiên nhiên ở Châu Á đang tăng lên. Do đó, Nga có thể sẽ nhìn thấy cơ hội ở các thị trường mới nổi và tăng cung cấp khí thiên nhiên cho Châu Á trong tương lai, điều này sẽ khiến nguồn cung sang Châu Âu suy yếu hơn nữa. Nếu vậy, cú sốc lớn này trong ngành năng lượng Châu Âu có thể chỉ là khởi đầu.
Theo dữ liệu của cơ quan năng lượng, các hợp đồng cung cấp khí thiên nhiên của Châu Âu đã tăng 23% trong tháng 11, đạt mức cao kỷ lục 117,50 euro/MWh, so với chỉ 18 euro cách đây 6 tháng, cao hơn 1000% so với mức thấp kỷ lục hồi tháng 5/2020.
Những ngành nào sẽ bị ảnh hưởng nhiều nhất?
Khi thời tiết lạnh giá tràn vào lục địa Châu Âu, tình trạng thiếu điện do khủng hoảng năng lượng gây ra đã là lực cản đối với sự phục hồi của nền kinh tế Khu vực đồng tiền chung Châu Âu. Giá khí thiên nhiên và điện tăng cao khiến các nhà sản xuất công nghiệp chịu áp lực tài chính đáng kể.
11 hiệp hội ngành công nghiệp Châu Âu, bao gồm thép, phân bón, xi măng, giấy và các ngành công nghiệp khác, cảnh báo gần đây rằng cuộc khủng hoảng năng lượng đã khiến các công ty sử dụng nhiều năng lượng phải trả chi phí “không thể trả nổi”, có thể gây ra làn sóng đóng cửa ngành thậm chí gây ra suy thoái kinh tế. Tuy nhiên, Anne-Sophie Corbeau, một học giả nghiên cứu tại Trung tâm Chính sách Năng lượng Toàn cầu tại Đại học Columbia, cho biết gần đây vấn đề không chỉ là chi phí năng lượng. Thực phẩm và sưởi ấm đều là những nhu cầu thiết yếu. Hiện tại, nhiều người gặp vấn đề với vấn đề sưởi ấm, nhưng nguy cơ giá thực phẩm tăng cao có thể thành hiện thực trong tương lai.
Cuộc khủng hoảng năng lượng ngày càng trầm trọng là nguyên nhân hàng đầu gây ra những biến động mạnh trên thị trường chứng khoán Châu Âu kể từ tháng 10/2021. Nỗi lo thiếu hụt năng lượng của thị trường ngày càng gia tăng khi mùa đông khắc nghiệt đến. Tuy nhiên, hoạt động của các cổ phiếu có liên quan cũng bị ảnh hưởng bởi chu kỳ kinh tế. Từ hoạt động của cổ phiếu năng lượng, chúng ta có thể thấy rằng chúng đã tích lũy được mức tăng đáng kể trước tháng 10 năm nay, nhưng đã có một sự điều chỉnh thị trường gần đây. Vào thứ Hai tuần này, giá khí thiên nhiên của Châu Âu đã giảm trong 4 ngày giao dịch liên tiếp, điều này đã tạm thời giảm bớt tình trạng dư cung của thị trường. Tuy nhiên, điều này không có nghĩa là mối nguy hiểm đã được loại bỏ.
Sự phát triển trong tương lai của cuộc khủng hoảng năng lượng ở Châu Âu sẽ ra sao?
Với sự phục hồi liên tục của nền kinh tế toàn cầu, một số quốc gia đã dần nối lại việc đi lại từng phần và mở cửa lại biên giới của họ. Do đó, nhu cầu dầu thô ở các nước bắt đầu tăng cao, kéo theo giá xăng dầu cao hơn. Do đó, các nhà phân tích thị trường cho rằng giá dầu và khí thiên nhiên có thể phải đối mặt với áp lực tăng thêm vào năm 2022, điều này không phù hợp với cuộc khủng hoảng năng lượng Châu Âu.
Một số nhà phân tích đã cảnh báo rằng giá khí thiên nhiên của Châu Âu đã tăng 729% vào năm 2021 và giá điện tăng 500%. Nếu giá tiếp tục tăng, tình huống xấu nhất có thể gây ra “khủng hoảng thị trường” trên quy mô toàn cầu.
Tuy nhiên, một số nhà phân tích chỉ ra rằng cuộc khủng hoảng năng lượng hiện nay cho thấy thế giới vẫn đang phụ thuộc vào các nguồn năng lượng cũ, bao gồm dầu thô, khí thiên nhiên và than đá, ngay cả khi nó đang chuyển đổi sang các nguồn năng lượng sạch hơn. Ví dụ, cơ sở hạ tầng cho một số nguồn năng lượng sạch vẫn chưa được xây dựng hoàn chỉnh. Do đó chúng ta không thể áp dụng các nguồn năng lượng sạch trên quy mô lớn trong ngành năng lượng. Ở một mức độ nào đó, cuộc khủng hoảng là cơ hội để đẩy nhanh việc cải tiến các hệ thống năng lượng mới.
